Kierunki badań Katedry Etyki

Dla badań naukowych prowadzonych w Katedrze Etyki ważnym punktem odniesienia jest dziedzictwo intelektualne ks. prof. dr. hab. Tadeusza Ślipki. Wieloletni kierownik tej katedry zdefiniował etykę jako „naukę filozoficzną, która ustala moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych”. Opracowany przez niego model współczesnej etyki chrześcijańskiej opiera się na trzech podstawowych założeniach. Po pierwsze, etyka stanowi integralną część całego systemu filozoficznego, od którego przejmuje ogólne twierdzenia metafizyczne, epistemologiczne i antropologiczne. Po drugie, refleksja etyczna powinna uwzględniać historyczne przemiany cywilizacyjne i kulturowe, a także korzystać z pomocy takich nauk jak antropologia kulturowa, socjologia, etnografia czy filozofia prawa. Po trzecie, obok etyki ogólnej należy rozwijać etyki szczegółowe, które powinny odpowiadać na współczesne pytania aksjologiczne i rozwiązywać obecne dylematy moralne.

Etyka chrześcijańska stanowi integralną część szeroko rozumianej filozofii chrześcijańskiej. Dlatego to wszystko, co dotyczy wielowiekowej tradycji filozofii chrześcijańskiej, odnosi się także do etyki wyrastającej z chrześcijańskiej wizji świata i człowieka. Niemiecki filozof Hans Reichenbach (1891–1953) twierdził, że filozofia chrześcijańska istnieje nie na poziomie metod, ale inspiracji intelektualnych. W konsekwencji filozofia chrześcijańska i etyka chrześcijańska – zachowując charakter refleksji racjonalnej oraz odwołując się m.in. do inspiracji religijnych i teologicznych – powinny ukazywać swoją specyfikę nie tyle na poziomie uzasadniania, ile na płaszczyźnie odkrywania.

Inspiracje chrześcijańskie w etyce oznaczają przede wszystkim wykorzystanie w analizie fenomenu moralności takich kategorii poznawczych jak chrześcijańska wizja sumienia, prawa naturalnego, wolności, powinności, cnoty czy godności osoby ludzkiej. Różnego rodzaju interpretacja dziedzictwa myśli chrześcijańskiej występuje dzisiaj u wielu autorów, reprezentujących także świecką czy humanistyczną wizję człowieka, świata i kultury. W niektórych przypadkach nasycenie przeprowadzanych wywodów kategoriami chrześcijańskimi jest tak duże, że prowadzi do ukształtowania odrębnych modeli etyki chrześcijańskiej.

Badania filozoficzne prowadzone w Katedrze Etyki nawiązują nie tylko do tradycji intelektualnej ks. prof. dr. hab. Tadeusza Ślipki. Na przykład ks. prof. dr. hab. Zbigniew Sareło badał zagadnienia związane z koncepcją moralności autonomicznej i filozofią postmodernistyczną, natomiast ks. prof. dr hab. Ryszard Moń zajmował się m.in. myślą personalistyczną wywodzącą się z Lubelskiej Szkoły Filozoficznej. Badania naukowe prowadzone w Katedrze Etyki dotyczą wielu starożytnych, średniowiecznych i nowożytnych koncepcji etycznych. Niezwykle ważnym elementem badań naukowych, realizowanych przez pracowników tej katedry, jest adekwatna analiza współczesnej myśli etycznej i bioetycznej, obecnej w bardzo różnych nurtach i prądach filozoficznych. Dlatego w publikowanych przez nich książkach i artykułach znajdują się m.in. interpretacje koncepcji wypracowanych przez takich myślicieli jak Max Scheler, Paul Ricoeur, Karl Rahner, Emmanuel Lévinas, Alasdair MacIntyre, Karol Wojtyła, Jürgen Habermas, Tadeusz Styczeń, Gianni Vattimo, Robert Spaemann czy Vittorio Possenti.

Do szczegółowych kierunków badań prowadzonych w Katedrze Etyki należą następujące zagadnienia:

• Problematyka metaetyczna, współczesny emotywizm, etyka cnót

• Zagadnienie normatywności i powinności, etyczne wymiary praw człowieka, zagadnienie podmiotowości

• Filozofia moralna brytyjskiego Oświecenia. Współczesna etyka brytyjska, francuska i włoska

• Teoria wojny sprawiedliwej, etyka wojny

• Myśl postmodernistyczna, etyka feministyczna, etyczne aspekty wielokulturowości, fenomen nihilizmu, współczesne modele etyki postmetafizycznej

• Aksjologiczne i normatywne podstawy kompromisu. Nowe formy więzi międzyludzkich we współczesnej prozie polskiej, ich analiza  filozoficzna i etyczna

• Etyczny wymiar tożsamości podmiotu i jej związek z innością, etyka winy, etyczne aspekty czasu i pamięci, mądrość praktyczna i jej rola w etyce, etyczne implikacje performatywnej funkcji języka

• Współczesna filozofia prawa i polityki, wartości w życiu publicznym, wolność religijna i świeckość państwa, rola wartości w społeczeństwach informacyjnych, aksjologiczna retoryka współczesnego dyskursu politycznego

• Racjonalność doświadczenia religijnego, problem psychomanipulacji, pentekostalizacja chrześcijaństwa, etyczne aspekty praktyk religijnych

• Etyczne aspekty zawodu psychologa, nauczyciela, informatyka, prawnika, lekarza

• Zagadnienia bioetyczne, przyczyny i skutki współczesnej rewolucji biotechnologicznej