Katedra Teorii Poznania

Instytut Filozofii UKSW
ul. Wóycickiego 1/3
01-938 Warszawa
budynek CEiBI (nr 23), pokój 205

Początki Katedry Teorii Poznania na kierunku Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego sięgają roku akademickiego 1965/66, kiedy to Rada Wydziału ukonstytuowała w zakresie działalności dydaktycznej i naukowej Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej 7 specjalizacji, a wśród nich Specjalizację Gnozeologii Ogólnej i Szczegółowej oraz Epistemologii Ogólnej i Szczegółowej (wraz z metodologią nauk, ale bez filozofii przyrodoznawstwa). Racją utworzenia tej sekcji była dominacja w filozofii XX wieku badań teoriopoznawczych i epistemologicznych, w szczególności nad językiem oraz podstawami i strukturą logiczną poszczególnych nauk.

Sekcja Teorii Poznania i Filozofii Języka obecnie składająca się z dwóch katedr, wcześniej opierała się tylko na Katedrze Teorii Poznania, a początkowo na Zakładzie Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania. Stąd badania naukowe i zadania dydaktyczne związane ze specjalnością realizowane były zasadniczo przez pracowników tej katedry. Przez cały ponad trzydziestoletni okres działalności uprawiano teorię poznania nawiązując do trzech nurtów filozofowania: tomistycznego, fenomenologicznego i analitycznego, podejmując zarówno badania systemowe, jak i historycznofilozoficzne. Koncentrowały się one wokół problemów: koncepcji teorii poznania, doświadczenia w ogólności i spostrzeżenia zmysłowego, miejscu poznania w strukturze osoby ludzkiej, świadomości i intencjonalności, języka, a także poznania praktycznego. Badania historyczno-filozoficzne traktowano zasadniczo jako przygotowanie do badań systemowych, ale niekiedy i autonomicznie. Wraz z powołaniem w 2005 r. Katedry Filozofii Języka zainteresowania badawcze sekcji nie tyle się poszerzyły, gdyż problematyka języka była podejmowana przez pracowników sekcji, co zostały uwyraźnione.

Zakres i sposób podejmowania zagadnień teoriopoznawczych i filozoficzno-językowych rzutuje na dydaktykę. Program zajęć dydaktycznych dla Specjalizacji Gnozeologii Ogólnej i Szczegółowej oraz Epistemologii Ogólnej i Szczegółowej był komplementarny względem Specjalizacji Logiki Formalnej, co wynikało z faktu związania obu specjalności z powstałą w 1957 roku Katedrą Logiki, Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania. Programy zajęć obu specjalizacji różniły się seminariami, wykładami monograficznymi, a także ćwiczeniami specjalistycznymi. Specyfika badań teoriopoznawczych sytuowała specjalizację gnozeologii oraz epistemologii na pograniczu filozofii o orientacji humanistycznej i filozofii o orientacji przyrodniczej, co ujawniło się wyraźnie, gdy w roku akademickim 1984/85 program studiów filozoficznych ujęto w dwa kierunki: kierunek filozofii orientacji humanistycznej i kierunek filozofii orientacji przyrodniczej. Wtedy to specjalizację podzielono na dwie, wiążąc specjalizację gnozeologii z pierwszym, a specjalizację epistemologii z drugim kierunkiem. Oparcie jednak obu na istniejącej już wtedy Katedrze Teorii Poznania, należącej do kierunku filozofii orientacji humanistyczej, sprawił, że program studiów obu specjalizacji był taki sam, co naturalnie prowadziło do ukonstytuowania się jednej Specjalności Teorii Poznania.

Od roku 1984/85 opracowywano własny program dydaktyczny dla każdej specjalności. Składał się on i składa z trzech typów zajęć: ogólno-filozoficznych (relizowanych zasadniczo na I i II roku studiów), specjalistycznych (realizowanych od II roku studiów) i uzupełniających (realizowanych od II roku studiów). Specyfika badań teoriopoznawczych sprawia, że istnieje ścisła współpraca dydaktyczna i naukowa Sekcji Teorii Poznania przede wszystkim z Sekcjami: Filozofii Przyrody oraz Logiki i Metodologii Nauk, a także z Instytutem Ekologii Człowieka i Bioetyki, który wywodzi się z dawnej Sekcji Ekologii Człowieka i Bioetyki. Studenci mają możliwość uczestniczenia w zajęciach tych sekcji, jak również studenci innych sekcji oraz spoza Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej z racji merytorycznych realizują częściowo swój program studiów na zajęciach prowadzonych przez pracowników Sekcji Teorii Poznania i Filozofii Języka.

Kierownikami, koordynatorami czy kuratorami specjalności byli każdorazowi kierownicy Katedry Teorii Poznania (i jej poprzednika - Zakładu Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania, wchodzącego w skład Katedry Logiki, Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania): ks. prof. dr hab. P. Chojnacki i prof. dr hab. A. Półtawski lub pełniący obowiązki kierownika tej katedry profesorowie ATK i UKSW: ks. dr hab. K. Kloskowski i ks. dr hab. Józef M. Dołęga. Od roku 2003/2004 kierownikiem Sekcji Teorii Poznania i Filozofii Języka był ks. prof. UKSW dr hab. Jan Krokos, a od roku 2012/2013 - prof. dr hab. Robert Piłat.