Nasi Mistrzowie

Ks. prof. dr hab. Piotr Chojnacki (1897-1969)

Filozofię studiował we Fryburgu Szwajcarskim, gdzie uzyskał doktorat, a w Lowanium w Belgii w Ecole Supérieure de Sciences Politiques et Sociales zdobył licencjat w zakresie nauk polityczno-społecznych. Potem w Paryżu ukończył Instytut Supérieure de Psychologie. Studiował także w College de France. Habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim w 1927 roku, przedkładając rozprawę pt. Pojęcia i wyobrażenia w świetle psychologii i epistemologii. Tam też pracował do 1947 roku w Katedrze Filozofii Chrześcijańskiej (od 1945 r. w Katedrze Logiki i Teorii Poznania) Wydziału Teologicznego, najpierw w charakterze docenta, a potem profesora nadzwyczajnego. W 1947 r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. Podczas wojny w 1940 r. organizował Wydział Teologiczny na działającym wówczas Tajnym Uniwersytecie, zostając jego dziekanem. Od 1954 roku po powstaniu Akademii Teologii Katolickiej związał się z Wydziałem Filozofii Chrześcijańskiej na tejże uczelni. Został kierownikiem Katedry Logiki, Ogólnej Metodologii Nauki i Teorii Poznania. W latach 1954-64 pełnił urząd dziekana wydziału, a w latach 1964-67 - prodziekana. Brał czynny udział w wielu sympozjach i kongresach, w tym w I Kongresie Filozofii ?redniowiecznej (Louvain 25 VIII - 4 IX 1958) oraz XII Miedzynarodowym Kongresie Filozoficznym (Wenecja 12-18 IX 1958). Był członkiem Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, Ogólnopolskiego Towarzystwa Teologicznego, członkiem współpracownikiem Komisji Historii Filozofii PAU, członkiem Towarzystwa Naukowego KUL. Jest autorem ok. 25 książek i ok. 100 artykułów.

Ks. prof. Chojnacki ześrodkował swoje badania wokół trzech grup zagadnień: ontologicznych, psychologicznych i metodologiczno-teoriopoznawczych. W szczególności zaś jego badania koncentrowały się wokół problemu stosunku filozofii neoscholastycznej do teologii oraz do rozwijającej się na początku XX wieku filozofii przyrodoznawstwa. Przeprowadził analizę historyczno-treściową filozofii Kanta, zestawiając ją z filozofią arystotelesowsko-tomistyczną. Wśród problemów psychologicznych na czoło wysuwa się zagadnienie psychologii ludzkiego myślenia, analizowanego z punktu widzenie psychologii empirycznej. Głównym punktem zainteresowania było rozróżnienie biologicznej i noetycznej koncepcji świadomości. Uznając, że teoria poznania posiada właściwą sobie metodę stawiania i rozwiązywania problemów teoriopoznawczych, opowiadał się za uwzględnianiem przez nią “warunków” psychologicznych. Dużej wagi problemem był dlań stosunek metody nauk empirycznych do szczegółowych zagadnień psychologii filozoficznej, stosunek logiki matematycznej i teorii dedukcji zaksjomatyzowanej do metafizyki a także stosunek arystotelesowskiej koncepcji nauki do koncepcji nauki pozytywistycznej i neopozytywistycznej. Badał strukturę psychologiczną i teoriopoznawczą sądów. Interesował się rozwojem pojęcia nauki i metod naukowych.

Ks. dr Józef Edward Chalcarz (1931-1974)

Studia filozoficzno-teologiczne odbył w Instytucie Księży Misjonarzy w Krakowie i w Seminarium Duchownym w Przemyślu. W roku 1956 rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Chrześciajńskiej ATK. Już w latach 1957-61 był asystentem w Katedrze Logiki, Ogólnej Metodologii Nauk i Teorii Poznania. Po uzyskaniu w 1964 r. magisterium z filozofii chrześcijańskiej w zakresie teorii poznania (praca dyplomowa: Struktura logiczna realizmu bezpośredniego w wykładzie Gredta została napisana pod kierunkiem ks. prof. P. Chojnackiego), został ponownie zatrudniony jako asystent we wspomnianej katedrze. Stopień doktora filozofii chrześcijańskiej w zakresie teorii poznania uzyskał 12 V 1971 r. na podstawie rozprawy Realizm bezpośredni w ujęciu Leona Noëla. Studium krytyczne. Rozprawę tę przygotowywał pod kierunkiem ks. prof. P. Chojnackiego. Po jego śmierci promotorem pracy został doc. A.B. Stępień. Recenzentami pracy byli ks. prof. dr hab. Stanisław Kamiński i ks. doc. dr hab. Bronisław Dembowski). W tym samym roku został powołany na stanowisko adiunkta. Od założenia czasopisma Studia Philosophiae Christianae pełnił funkcję sekretarza redakcji. Zmarł nagle w Warszawie. Jest autorem kilkunastu artykułów, recenzji i sprawozdań. Przygotował skrypty z teodycei i teorii poznania.

Zainteresowania ks. dr. Chalcarza dotyczyły problematyki z zakresu krytyki poznania, a w szczególności zagadnienia realizmu poznania. Celem jego badań było ukrytycznienie tomistycznej teorii poznania. W swych pracach dyplomowych poddał ocenie dwie próby takiego ukrytycznienia, a mianowicie J. Gredta i L. Noëla. W przygotowywanej rozprawie habilitacyjnej chciał poddać ocenie wszystkie inne ważniejsze próby zbudowania w ramach tomizmu krytycznej teorii poznania. Zmierzał do dania odpowiedzi na pytanie, czy krytyczna teoria poznania może być związana z określonym systemem filozoficznym, czy też winna być tak afilozoficzna jak np. logika. Pracował nad semantycznym doskonaleniem języka gnozeologicznego. Przeprowadził pożyteczną i udaną krytykę stosowania wątpienia metodycznego w teoriopoznawczym uzasadnianiu prezentacjonizmu, a także przedstawił oryginalną propozycję rozstrzygniecia “sporu o Merciera” na drodze rozróżnienia illacjonizmu genetycznego i metodologicznego.

Prof. dr hab. Andrzej Półtawski (ur. 1922)